29
May
Šta videti u Srbiji – Znamenitosti u Srbiji na UNESCO Listi svetske kulturne baštine
Unesco Liste kulturne i prirodne baštine svojevrsni su katalozi i spiskovi civilizacijskog nasleđa koje je ostavilo neizbrisiv trag na svet kakav danas poznajemo. Na Unesco-vim Listama trenutno je upisano 1121 kulturno i prirodno dobro sveta od čega se njih 53 nalazi na listi ugroženih dobara koja su u opasnosti da nestanu.
Vremenom je Unesco Lista svetske baštine postala sinonim za nešto što predstavlja zaista bitnu tačku na planeti koju treba posetiti, pa su i mnoge turističke atrakcije s ponosom istakle svoje prisustvo na ovoj Listi. A kako se Srbija kotira na Unesco Listi svetske kulturne baštine, otkriva nam sledeći tekst!
1 Felix Romuliana
Galerijeva carska rezidencija, jednog od četiri cara tadašnje Rimske imperije, građena je krajem 3. i početkom 4. veka. Galerije je palatu nazvao po svojoj majci Romuli. Danas, arheološko nalazište Felix Romuliana predstavlja najočuvaniji primer rimske arhitekture dvorova u provincijama Rimskog carstva. Bedemi, palata, hramovi, bazilike, terme i izvanredno očuvani mozaici koji predstavljaju sam vrh tadašnje evropske umetnosti, samo su neki od pokazatelja veličine i važnosti Felix Romuliane. Osim toga mnogi istraživači ističu njenu sličnost sa Dioklecijanovom palatom u Splitu.
Arheološko nalazište Felix Romuliana od 2007. godne nalazi se na Unesco Listi svetske kulturne baštine.
Na fotografiji Felix Romuliana. Fotografija preuzeta sa sajta Visit East Serbia: (Link: https://www.visiteastserbia.rs/kulturno-nasledje/istorija-kultura/felix-romuliana)
2 Stari Ras – prestonica srpskih kraljeva
Srpski srednjevekovni grad i tvrđava Ras, prestonica stare srpske države Raške, bio je političko, duhovno i kulturno središte države Nemanjića do 14. veka. Iako veličina nekadašnjeg grada nije u celosti poznata, na osnovu arheoloških ostataka u okolini, istraživači mogu da pretpostave da je nekadašnji stari Ras mogao dosezati površinu današnje opštine Novi Pazar.
Stari Ras bio je smešten u gornjem toku reke Raške, u trouglu između padina Golije, Pešterske visoravni i planine Rogozne. Izgrađen na temeljima starog antičkog utvrđenja, na poprilično nepristupačnim strmim liticama, Rasu je ovo ujedno bila i najbolja odbrana. Tvrđava, vremenom, postaje i vladarski zamak pa se ovde nalazio i dvor Nemanjića. U granicama nekadašnjeg grada-tvrđave Rasa, nalazili su se i tvrđava Gradina u Postenju, Pazarište, Petrova crkva, manastir Đurđevi Stupovi i kasnije manastir Sopoćani.
Arheološko nalazište Stari Ras zajedno sa crkvom Svetih apostola Petra i Pavla, manastirima Đurđevi Stupovi, Sopoćani nalazi se na Unesco Listi svetske kulturne baštine od 1979. godine, kao celina Stari Ras i Sopoćani.
Posetite Stari Ras na nekoj od naših tura: Uvac sa noćenjem.
Na fotografiji arheološki ostaci Starog Rasa. Fotografija preuzeta sa sajta Sekcija tvrđave: (Link: https://www.sekcijatvrdjava.rs/category/tvrdjave/)
srbija unesco lista kulturne baštine
3 Ckrva svetih apostola Petra i Pavla – Petrova Crkva
Crkva Svetih apostola Petra i Pavla najstarija je očuvana srpska crkva, i jedini u celosti sačuvani spomenik prednemanjićke države. Petrova crkva, vezuje se za ključne događaje iz života Stefana Nemanje. Na ovom mestu Stefan Nemanja je kršten po pravoslavnom običaju. Petrova crkva bila je i mesto Sabora na kojem se 1196. odrekao prestola i predao vlast Stefanu Prvovenčanom, a ovde su se zamonašili Ana i Stefan Nemanja. Između ostalog, veruje se i da su se svi Nemanjini Sabori događali upravo u Petrovoj crkvi i da je najverovatnije ovde bio njegov presto.
Ova nevelika ali izuzetno značajna crkva podignuta je na mestu starog hrama iz 7. veka, na brežuljku sa kojeg se vidi ceo Novi Pazar ali i Đurđevi Stupovi. Opasana zidovima, Petrova crkva je i dugo bila episkopski centar. Danas se u samoj crkvi može videti krstionica u kojoj je kršten Stefan Nemanja, i višeslojni živopis koji svedoči o vekovnim graditeljskim intervencija. U okviru ovog kompleksa nalazi se i nekropola sa spomenicima koji potiču još iz 12. i 13. veka.
Crkva Svetih apostola Petra i Pavla (Petrova crkva), zajedno sa arheološkim nalazištem Stari Ras, manastirima Đurđevi Stupovi, Sopoćani nalazi se na Unesco Listi svetske kulturne baštine od 1979. godine, kao celina Stari Ras i Sopoćani.
Posetite Petrovu Crkvu na nekoj od naših lepih tura: Uvac i Stara Raška.
4 Manastir Đurđevi Stupovi
Manastir Đurđevi Stupovi zadužbina je velikog župana Stefana Nemanje, izgrađenog između 1168-1171. godine. Prema legendi, Stefan Nemanja izgradio je ovaj manastir u čast Svetoga Đorđa koji mu je pomogao da se izbavi iz zatočeništva u koje su ga stavila njegova braća.
Đurđevi Stupovi izgrađeni su u neposrednoj blizini Petrove Crkve, na nadmorskoj visini od 742 m, na uzvišenju odakle se vidi gotovo čitavo područje Starog Rasa. Zbog specifičnog terena, manastiru nije lako prići, a do same manastirske crkve dolazi se stepeništem, pa iz podnožja, posmatrači često imaju utisak da se crkva nalazi na nebu.
Iako živopis manastira nije sačuvan, poznato je da su crkvu Svetog Đorđa 1175. godine oslikali isti oni umetnici koji su oslikali i manastir Nerezi kod Skoplja. Manastir je napušten 1689. godine, pred Prvu veliku seobu Srba, i zapušten i u ruševnima bio je sve do 1960. godine kada je započeta njegova restauracija i obnova. Manasitr je danas aktivan i muški je manastir.
Manastir Đurđevi Stupovi, zajedno sa Crkvom Svetih apostola Petra i Pavla (Petrova crkva), arheološkim nalazištem Stari Ras i manastirom Sopoćani nalazi se na Unesco Listi svetske kulturne baštine od 1979. godine, kao celina Stari Ras i Sopoćani.
Manastir Đurđevi Stupove nalaze se i na Putu kulture Transromanika.
Posetite Đurđeve Stupove i druge Nemanjine zadužbine u okviru naše ture: Uvac i Stara Raška.
5 Manastir Sopoćani
Manastir Sopoćani zadužbina je kralja Stefana Uroša I za čije se ime vezuje i najprosperitetnije doba srednjevekovne Srbije koje je obeležilo otvaranje rudnika srebra i dolazak saskih rudara.
Prestoni grad i dalje je Ras, pa je i zato u neposrednoj blizini na izvoru reke Raške, sagradio manastir Sopoćane, sa crkvom posvećenoj Svetoj Trojici. U gradnji manastira oseća se romanički stil. Za enterijer i živopis manastira, kralj Uroš I zadužio je najbolje umentike tog doba. Zato sopoćanske freske predstavljaju jedno od najboljih ostvarenja evropskog slikarstva 13. veka.
Manastir Sopoćane kralj Uroš I nije zamisio samo kao svoju zadužbinu već i kao porodični mauzolej. Manastir Sopoćani ,kao i manastir Gradac, zadužbina kraljice Jelene Anžujske (žene Uroša I), zbog svojih specifičnih arhitektonskih i umetničkih obeležja nalaze se na Putu kulture Transromanica.
Manastir Sopoćani zajedno sa Crkvom Svetih apostola Petra i Pavla (Petrova crkva), arheološkim nalazištem Stari Ras, manastirom Đurđevi Stupovi, nalazi se na Unesco Listi svetske kulturne baštine od 1979. godine, kao celina Stari Ras i Sopoćani.
Obiđite Sopoćane u okviru naše ture: Uvac i Stara Raška.
srbija unesco lista kulturne baštine
6 Manastir Studenica
Pošto je učvrstio vlast, 1183. godine Stefan Nemanja počinje izgradnju Bogorodičine crkve, svoje glavne zadužbine. Izgrađena od belog i sivog studeničkog mermera, zaodenuta u romaničko ruho Bogorodičina crkva i danas predstavlja najlepši primer naše srednjevekovne arhitekture. Klesane ukrase su najverovatije izradili majstori iz kotorskih radionica, dok je kupola rađena po primeru vizantijskih crkava iz Konstatinopolja.
Od 1206. godine u manastiru Studenica počivaju mošti Svetog Simeona (Stefana Nemanje), a potom i Svete Anastasije (Ane) i Svetog Simona (Stefana Prvovenčanog).
Da li ste znali? Na Unesco Listu Pamćenje sveta upisani su i:
1. Miroslavljevo jevanđelje (2005. godine)
2. Arhiva Nikole Tesle (2003. godine)
3. Telegram Austro-Ugarske carevine o objavi rata kraljevini Srbiji 1914. godine (2015. godine)
Od 1206. godine, u manastiru boravi i Sveti Sava kao starešina manastira. Pod Savinim nastojanjem, manastir Studenica postaje kulturni, duhovni i medicinski centar srednjevekovne Srbije. Ovde je Sveti Sava napisao i Studenički tipik, koji se smatra prvim sačuvanim književnim delom Srbije.
Nemanjini potomci imali su poseban odnos prema Studenici, pa je tako kralj Radoslav sagradio monumentalnu pripratu ispred Bogorodičinog hrama, kralj Milutin je 1314. godine sagradio crkvu posvećenoj Svetom Joakimu i Ani, a nekada se je u samom manastirskom kompleksu nalazilo čak 14 crkava i paraklisa.
Manastir Studenica se osim na Unesco Listi svetske kulturne baštine, nalazi i na Glavnom putu kulture Saveta Evrope – Transromanika.
Fotografija: Lična arhiva.
srbija unesco lista kulturne baštine
7 Manastir Bogorodica Ljeviška
Još jedan izvanredan kritorski poduhvat kralja Milutina, manastir Bogorodica Ljeviška, posvećen Uspenju Bogorodice, izgrađen je u Prizrenu, novoj omiljenoj prestonici Nemanjića. Manastirska crkva podignuta je na samom početku 14. veka, na temeljima starog hrama koji je umnogome odredio konačni izgled crkve.
Na izgradnji crkve radili su vrsni graditelji, protomajstori Nikola – zadužen za arhitektnosko rešenje i Astrapa – zadužen za živopis, pa je celokupan projekat predstavljao jedan od najdragocenijih primera vizantijske arhitekture u svetu. Freske manastira Bogordice Ljeviške mnogi istoričari umetnosti svrstavaju u takozvanu vizantijsku renesansu. Ovde su prvi put osim likova svetaca oslikani i likovi antičkih filozofa ali i svetiteljki. Maštoviti prikazi Strašnog suda i znakova zodijaka i monumentalna kompozicija Nemanjića kojima vlada lik Stefana Nemanje samo su neki od vrhunskih fresaka ovog manastira čiji je živopis prepoznat i od strane Unesco-a.
Godine 2004. Manastir Bogorodica Ljeviška je zajedno sa Srednjevekovnim spomenicima na Kosovu upisan na Unesco Listu svetske kulturne baštine. Godine 2006. Manastir Bogorodica Ljeviška upisan je i na Unesco Listu svetske kulturne baštine u opasnosti.
Fotografija preuzeta sa sajta Zavoda za zaštitu prirode Srbije (http://www.zzps.rs/wp/np-tra/?script=lat)
srbija unesco lista kulturne baštine
8 Manastir Gračanica
Kralj Milutin važi za najvećeg ktitora vladarske porodice Nemanjića. Manastir Gračanica važi za njegovu najlepšu zadužbinu! Podignuta između 1315-1321. godine, na obalama reke Gračanke, manastir Gračanica pravo je remek-delo vizantijsko-srpskog stila gradnje. Petokulna konstrukcija u igri lukova i krovova čudesno stremi u visinu.
Manastir Gračanica poznat je i po svojim izvanredno očuvanim freskama, među kojima je najpoznatiji vladarski portret kralja Milutina i kraljice Simonide, i freska na kojoj je prikazana razgranata loza Nemanjića sa čak 16 likova vladarske porodice. Od Drugog svetskog rata manastir Gračanica je ženski manastir.
Godine 2004. Manastir Gračanica je zajedno sa Srednjevekovnim spomenicima na Kosovu upisan na Unesco Listu svetske kulturne baštine.
Godine 2006. Manastir Gračanica stavljen i na Unesco Listu svetske kulturne baštine u opasnosti.
Fotografija preuzeta sa sajta Turističke organizacije Gračanica (Link: https://togracanica.org/?strana=60)
9 Manastir Pećka Patrijaršija
Pećka patrijaršija, vekovno sedište i mauzolej srpskih arhiepiskopa i patrijarha, danas je značajan manastirski kompleks na obalama Pećke Bistrice. Iako tačno vreme osnivanja manastira nije poznato, pretpostavlja se da je na mestu gde je sada Patrijaršija još za života svetog Save osnovan metoh manastira Žiče, tadašnjeg sedišta srpske arhiepiskopije. Od svoga postanka u 13. veku Patrijaršija je okupljala učene teologe, književnike i umetnike, pa je vremenom osim duhovnog, Pećka Patrijaršija postala i svojevrsni centar kulture i umetnosti.
Burna istorija ostavila je trag i na sam manastir. Nakon pada Smedereva 1459. godine, srpska patrijaršija biva ukinuta i vraćena pod Ohridsku arhiepiskopiju. Prvo veliko obnavljanje Pećke Patrijaršije 1557. godine obavljeno je uz veliku pomoć i zalaganje velikog vezira Mehmed-paše Sokolovića, čiji je brat Makarije postao prvi patrijarh obnovljene patrijaršije.
Od 1924. godine Pećka Patrijaršija mesto je ustoličenja svih srpskih patrijarha.
Godine 2004. Manastir Pećka Patrijaršija je zajedno sa Srednjevekovnim spomenicima na Kosovu upisan na Unesco Listu svetske kulturne baštine. Godine 2006. Manastir Pećka Patrijaršija stavljen i na Unesco Listu svetske kulturne baštine u opasnosti.
Fotografija preuzeta sa sajta Svetigora (Link:https://svetigora.com/)
srbija unesco lista kulturne baštine
10 Manastir Visoki Dečani
U podnožju Prokletija, na obalama Dečanske Bistrice, između Peći i Prizrena, kralj Stefan Uroš III Dečanski podiže manastir Visoki Dečani, kao svoju zadužbinu i mauzolej. Radove na manastiru dovršio je njegov sin, car Dušan.
Na izgradnji i ukrašavanju crkve posvećene Hristu Pantokratoru, radio je i čuveni graditelj fra Vita iz Kotora koji je ukrase od mermera izradio za 8 godina! Pored toga, fra Vita je tipičan hram raške škole zaodenuo romaničkim ruhom, prenevši duh Zapada u ove daleke krajeve.
Freskopis manastira Visoki Dečani je gotovo u celini očuvan i broji preko 1000 pojedinačnih figura i scena. Ove freske, istovremeno, predstavljaju i najveći očuvani izvor vizantijske ikonografije. Na freskama Dečana možemo videti i niz istorijskih portreta posvećenih vladarskoj porodici Nemanjića.
Riznica manastira Dečani, najbogatija je manastirska riznica u Srbiji. Zbirka ikona od 14-17. veka, 160 rukopisnih knjiga (najstarija iz 14. veka) i 18 štampanih knjiga (među kojima su i one potekle iz prve srpske štamparije Đurđa Crnojevića na Cetinju), mnogobrojni bogoslužbeni predmeti (krstovi Svetog Stefana Dečanskog i Cara Dušana, igumanski tron iz 14. veka) samo su neki od svedoka vremena kroz koje manastir prolazi. Treba i napomenuti da su nakon pada srpske države u 14. veku, veliki doprinos opstanku manastira dali kneginja Milica sa svojim sinovima despotom Stefanom i Vukom.
Godine 2004. Manastir Dečani je zajedno sa Srednjevekovnim spomenicima na Kosovu upisan na Unesco Listu svetske kulturne baštine. Godine 2006. Manastir Dečani stavljen i na Unesco Listu svetske kulturne baštine u opasnosti.
